Fot: canva.com

W Kampanii Ogród dla jeży i jaszczurek zachęcamy do stworzenia w swoich ogrodach miejsca przyjaznego gadom i ssakom owadożernym. W tym artykule zajmiemy się tematem pomocy jeżom. A o stertach dla jaszczurek można przeczytać tutaj.

Jeże w Polsce

W Polsce występują dwa gatunki jeży – jeż zachodni, inaczej europejski (Erinaceus europaeus) i jeż wschodni (Erinaceus concolor). Nie różnią się one od siebie zbytnio wyglądem, dzieli je obszar występowania. Jeże europejskie zamieszkują jedynie zachodnią ścianę naszego kraju, jeże wschodnie cały kraj. 

Fot.©Mr_SRC, pixabay za pośrednictwem Canva.com

Wygląd

Jeż to krępe zwierzę o długości ciała około 35 cm. Charakterystyczne przekształcone włosy na grzbiecie – czyli kolce, sprawiają, że jest nie do pomylenia z żadnym innym zwierzęciem występującym w Polsce. Jeż potrafi zwijać się w kulkę i stroszyć kolce w obliczu zagrożenia. Ma małe uszy, małe oczy i szpiczasty ryjek zakończony ciemnym nosem, który służy do wyszukiwania pożywienia.

Pożywienie i styl życia

Jeż to ssak owadożerny o aktywności nocnej. Dzień spędza w ukryciu, a o zmroku wychodzi na łowy. Żywi się bezkręgowcami i drobnymi kręgowcami, a także padliną. W ciągu roku jest aktywny od wiosny do jesieni, zimę przesypia zakopany w stercie liści lub kompostu. Na wiosnę, po wybudzeniu, intensywnie żeruje i przemieszcza się w poszukiwaniu pokarmu i partnera. Jeże są samotnikami, łączą się w pary jedynie na czas godów, które mają miejsce wiosną. W dogodnych warunkach, samice mogą wyprowadzać dwa mioty w ciągu roku.

Środowisko

Środowiskiem życia jeży są lasy i zarośla, a także parki, ogrody, a nawet skwery w dużych miastach. Jednym z najważniejszych elementów siedliska dla jeża jest kryjówka dzienna – czyli gęste, ustronne, niedostępne miejsce, w którym prześpi spokojnie dzień. Mogą być to gęste zarośla, zwarty podszyt i runo leśne, kompost czy sterta gałęzi i liści. Tę ostatnią można łatwo stworzyć we własnym ogrodzie, aby zaprosić do siebie jeże. Naprawdę warto!

Jeż w ogrodzie

Według wierzeń ludowych, jeż mieszkający w ogrodzie przynosił szczęście. Obecnie wiemy jak wiele przynosi korzyści ogrodnikom, dlatego niewątpliwie wierzenia te były słuszne. Jeż jest tak zwanym sanitariuszem ogrodów, czyli pożytecznym padlinożercą, który czyści ogród z drobnych padłych zwierząt. Nie je jabłek, ani nie nosi ich na grzbiecie, żywi się głównie owadami (70% diety).

Obecność jeża wpływa pozytywnie na ograniczenie liczebności “szkodników” upraw i ogrodów. Jeże zjadają pędraki, gąsienice, szarańczaki, ślimaki, a nawet małe gryzonie. Posiadanie takiego sprzymierzeńca w ogrodzie to skarb!

Sterta gałęzi dla jeży – schronienie letnie

Jeżom do szczęścia nie trzeba wiele, ale tak jak wspominaliśmy wcześniej, potrzebują bezpiecznego schronienia dziennego. Bardzo łatwo je wykonać wykorzystując materiały dostępne w ogrodzie, a czasem nawet zbędne i problematyczne. Mowa tu o gałęziach z przycinki drzew i krzewów, oraz o liściach zgrabionych z trawników. 

Lokalizacja

Pierwszy krok to wybór lokalizacji pod jeżową stertę. Teren pod jeżowy dom nie może być podmokły. Idealne będzie miejsce ustronne, ciche, zacienione: gęsto zarośnięty róg ogrodu, przestrzeń za szopą, kraniec żywopłotu, okolice kompostu itp.

Konstrukcja

Gdy znaleźliśmy już dogodne miejsce na nowe lokum dla jeża, można rozpocząć prace konstrukcyjne. Można się założyć, że schronienie dla jeży, to najprostszy projekt budowlany pod słońcem!

Nie trzeba oczyszczać terenu pod budowę, wystarczy narzucić w wybranym miejscu gałęzie i liście. Gałęzie warto układać w różnych płaszczyznach aby tworzyły się między nimi przestrzenie, w których jeż stworzy swoje leże. Całość można obsypać opadłymi liśćmi. Grubsze fragmenty drewna warto odłożyć i przeznaczyć do budowy domku dla jaszczurek. Wysokość i wielkość stosu dla jeży zależy od możliwości przestrzennych naszego terenu. Sterta nie musi być ogromna, ale mieszkający w niej jeż musi mieć ciemno, sucho i ciepło, więc musi być na tyle duża by chroniła przed dopływem promieni słonecznych do wnętrza oraz przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. 

Stertę można uzupełniać wraz z każdą sezonową przycinką w ogrodzie. Jeżowy dom będzie się powiększał, a po pewnym czasie wnętrze zacznie butwieć, wytworzy się ciepło i być może sterta zyska funkcję rezydencji całorocznej, w której jeż będzie w stanie bezpiecznie przezimować.

Dla ambitnych – profesjonalny domek

Bardziej ambitnym jeżolubom lub osobom ceniącym ład i porządek ponad wszystko proponujemy zbudowanie dedykowanego domku dla jeża. Można wykonać go ze skrzynki z otworem, odwróconej do góry dnem i wypełnionej luźno ściółką, jak siano, czy suche liście, ale można pokusić się także o bardziej zaawansowany technicznie projekt. Specjalne domki dla jeży buduje się z drewna, należy używać surowych desek o grubości co najmniej 25 mm, drewno nie może być malowane, ani impregnowane. Komora mieszkalna powinna mieć wysokość 35 cm, a długość i szerokość 40-50 cm. Otwór wejściowy powinien mieć wymiary 20 x 15 cm (nie więcej). Dla ochrony przed drapieżnikami warto dobudować przedsionek, a w komorze głównej zrobić drewnianą ściankę działową. Od góry domek musi być pokryty nieprzepuszczającym wody, solidnym dachem. Pamiętajmy, aby domek wypełnić ściółką – sianem, liśćmi, drobnymi patyczkami itp.

Na rynku można spotkać gotowe domki dla jeży. Przed zakupem należy dokładnie sprawdzić czy spełniają wymogi dotyczące wymiarów, konstrukcji i jakości drewna. Część z nich ma otwierany dach, co ułatwia wymianę ściółki i inne zabiegi utrzymaniowe.

Ważne!

Budowa idealnej sterty i zapewnienie w ogrodzie miejsc przyjaznych jeżom nic nie da, gdy nie będą one miały jak się dostać do środka. Zwierzęta wyznaczają swoje terytoria niezależnie od podziału stosowanego przez ludzi. Ptaki z łatwością przedostaną się do ogrodu, a co z kręgowcami, które nie potrafią latać?

Jeśli płot jest zupełnie szczelny, warto stworzyć luki, które będą bramami wejściowymi dla drobnych kręgowców, wystarczy kilkunastocentymetrowy otwór. Co więcej, możliwość przejścia jeży czy żab przez nasz ogród może sprawić, że nie będą zmuszone przechodzić przez jezdnię co zmniejszy ryzyko przejechania ich przez samochód.

Jeże to sympatyczne, wdzięczne i pożyteczne zwierzęta. Małym nakładem pracy i często bezkosztowo, można łatwo i szybko stworzyć dla nich dogodne siedliska na własnym terenie. Tworząc stertę gałęzi i liści oraz unikając stosowania chemicznych środków ochrony roślin, zapraszamy jeże do siebie. Odwdzięczą się pomocą w zwalczaniu niepożądanych amatorów naszych upraw. A nocne obserwacje żerujących jeży przysporzą nam wielu emocji i nowych doświadczeń. 

Wystarczy odrobina chęci, a korzyści z posiadania jeża w ogrodzie jest mnóstwo. Bioróżnorodność się opłaca!