Który spośród blisko 30 gatunków nietoperzy występujących w Polsce, jest całkowicie czarny, ma uszy zrośnięte u nasady i spłaszczony pyszczek przypominający mopsa? To mopek zachodni (Barbastella barbastellus)!

Wygląd i występowanie:

Mopek jest nietoperzem średniej wielkości, o czarnym futerku, niekiedy połyskującym odcieniami srebra. Uszy są stosunkowo krótkie, trójkątne, zrastają się nad czołem, maleńkie oczy osadzone są wysoko ponad płaskim pyszczkiem. Oczy nie są najważniejszym organem widzenia u mopków, jak wszystkie polskie nietoperze, mopki używają echolokacji do orientacji w terenie i żerowania. Dźwięki echolokacyjne mopka, niesłyszalne przez człowieka, są bardzo zróżnicowane, emitowane przez pysk lub nos. Podczas polowania służą do namierzania drobnych owadów w locie.

Ochrona gatunku:

Mopek zachodni jest gatunkiem chronionym, w polskim prawie objęty jest ochroną ścisłą i strefową – chronione są również jego schronienia i zimowiska. Mopek wymieniony jest także w załącznikach do licznych przepisów prawa międzynarodowego, takich jak Dyrektywa Siedliskowa, Konwencja Berneńska, Konwencja Bońska oraz EUROBATS. Na Czerwonej Liście ma status NT – bliski zagrożenia wyginięciem.

Co sprawia, że mopek jest zagrożony i wymaga tak silnej ochrony?

Bez wątpienia przyczynia się do tego fakt, iż jest to gatunek wyjątkowy, nie tylko ze względu na swój wygląd. Główną rolę grają tutaj wymagania siedliskowe, które niełatwo spełnić w dzisiejszych czasach. Mopek to gatunek związany z lasami, ale nie byle jakimi lasami. Jego letnie kryjówki to szczeliny w pniach drzew, pod korą czy w rozwidleniach gałęzi. Zazwyczaj na miejsca schronienia wybiera drzewa martwe lub obumierające, o co niełatwo w lasach gospodarczych. Ponadto mopki specjalizują się w polowaniu na owady w locie, co wymaga przestrzeni i luk między drzewami. Z tego wynika, że drzewostan młody i zwarty nie wchodzi w grę, mopki potrzebują lasów różnowiekowych z przewagą drzew starych, a typ lasu ma mniejsze znaczenie.

A co zimą?

Jeśli chodzi o porę zimową, polskie nietoperze nie odlatują do ciepłych krajów, zostają i muszą inaczej poradzić sobie z mroźną porą roku. Rozwiązaniem jest hibernacja. Tutaj mopek napotyka kolejne wyzwanie, jest gatunkiem zimnolubnym i znalezienie odpowiedniego miejsca do przetrwania zimy, w którym temperatura utrzymuje się cały czas przedziale od -1 do 6 st C, występuje dobra cyrkulacja powietrza i niezbyt duża wilgotność, może okazać się problematyczne. Wymagania te najlepiej spełniają forty i bunkry, które są najczęściej wybierane przez mopki jako zimowiska. Nietoperze te mocno przywiązują się do swoich zimowisk, powracają do nich co roku, a informacje o dogodnym miejscu przekazują z pokolenia na pokolenie. Niestety budowle tego typu często stanowią miejsce spotkań okolicznych mieszkańców, którzy nawet nieświadomie, mogą wyrządzić zimującym nietoperzom dużą krzywdę. Niepokojenie, a co gorsza, wybudzenie hibernującego nietoperza może być fatalne w skutkach. Szczególnie mopki są wyjątkowo wrażliwe na płoszenie, mogą porzucić na dobre takie zimowisko.

Mopek zachodni to nietoperz budzący wiele emocji, dla niektórych ulubiony i pocieszny zrosłouszek, dla innych latający brzydal. Grono wielbicieli mopków niewątpliwie rośnie, gatunek ten został nietoperzem roku 2020/2021. Miejmy nadzieję, że medialny rozgłos i idąca za nim edukacja przyczynią się do polepszenia stanu populacji nietoperzy w Polsce i całej Europie.

Autor Joanna Pusz